อาจารย์ ถวัลย์ ดัชนี

ศิลปะ คือ การทำงานที่เกิดมาจากความรัก ความมุ่งมั่น ศรัทธา ประสบการณ์ แล้วหลอมรวมออกมาเป็นพลังขับเคลื่อน ที่เป็นรูปลิ่มของมนุษย์ในทางสุนทรีย์ภาพ

ศิลปะต้องมีองค์คุณ 6 อย่าง

1. ต้องมีความคิดคำนึง

2. ต้องมีการแสดงออกถึงรูปอารมณ์ของความสะเทือนใจนั้นๆ

3. มีการท่วงท่าของจิตวิญญานที่เป็นอิสระและร้อนเร่า และเพลิงปรารถนา หรือความกล่ำไหม้ของอารมณ์ ซึ่งจะโศกเศร้า หรือ ปิติยินดี หรือ กำหนัด หรืออะไรก็ตามทีนั้น จะต้องหลอมรวมอยู่ในนั้น

4. ต้องมีปัจเจกลักษณะส่วนตัวของบุคคล ผู้ซึ่งสร้างทำ

5. มีความประสานกลมกลืน

6. เป็นสุดยอดของเทคนิค

ถ้าประกอบด้วยองค์คุณทั้งหกองค์นี้ งานการเหล่านั้น

ไม่ว่าจะเป็น จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปัตยกรรม วรรณกรรม

นาฏกรรม จึงจะเรียกได้ว่าเป็นศิลปะ
แต่ถ้ายังไม่ถึงองค์คุณทั้งหกอย่างนี้แล้วเนี่ย ก็ไม่อาจที่จะเรียกได้ว่าศิลปะ

จึงเป็นงานแค่ตกแต่งประดับประดา เป็นงานแค่พื้นๆ ดาษๆ เป็นงานชั้นต่ำ ชั้นเลว ชั้นล่าง ซึ่งอย่าได้เขยิบตัวมาเป็นศิลปะ
คนทั้งหลายที่ไม่เข้าใจก็นึกว่าอะไรก็เป็นศิลปะ

"คนเรากำลังหลงผิดระหว่างรัศมีดวงดาวบนท้องฟ้ากับแสงสะท้อนของรอยตีนหมาในโคลน"

แยกกันไม่ออกว่าอะไรคือศิลปะ

อะไรคือของที่ดาษๆ พื้นๆ เอะอะการเต้นรอบเสา เขียนหนังสือเลวๆ เป็นศิลปะ ขอบอกอีกทีนะว่าไอ้นั้นเป็น อนารยะสถุลสกุลสัตว์ ต้องมีองค์คุณอันวิเศษที่บอกไว้แล้ว ต้องร่ำเรียนมา ถ้าไม่ครบอย่าไปสำคัญตนว่าเป็นศิลปิน ผมไม่ใช่ศิลปิน เป็นแค่นักวาดรูป มีคนบอกอยากเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขานั้นนี่ผมไม่มีสาขา ผมมีเจ้าเดียว.

อาจารย์ ถวัลย์ ดัชนี

งานเสวนาเฉลิมพระเกียรติ ครั้งที่2 ณ หอประชุมมหิศร ไทยพาณิชย์ รัชโยธิน เมื่อวันที่ 11 พ.ย. 2552